من تازه‌کارم. اولین شغلم را شش‌ماهی می‌شود در مدرسه آغاز کرده‌ام. رویکرد من و مدرسه‌ای که در آن کار می‌کنم تسهیلگری است. کار اصلی‌ام مدیریت روابط میان تمام افراد دخیل در مدرسه (دانش‌آموزان، دبیران و والدین) و پرداختن به مسائل تحصیلی-رفتاری است.
تسهیلگری، قلب آسیب‌پذیر کار من است. این واژه برای خودم هم هنوز تازگی دارد؛ یعنی به‌قدر کافی درباره‌اش نخوانده‌ام و آن را تمرین نکرده‌ام. تسهیلگری، بیرون از دیالوگ معنایی ندارد؛ یعنی آدم به‌تنهایی و در خلوت خودش نمی‌تواند تسهیلگر باشد. وقتی هم که به میان افراد یک اجتماع مثل مدرسه پا می‌گذارد، نمی‌تواند گوشه‌ای کز کند و نظاره‌گر باقی بماند. حالا دیگر پذیرفته‌ام که باید هر روز چشم و گوشم را تیزتر و قلبم را بزرگ‌تر و نرم‌تر کنم.
اما خوب است بدانیم تعریف یک تسهیلگر چیست. تا به امروز فهمیده‌ام تسهیلگر فردی است که یک رویداد جمعی را به مسیری درست هدایت می‌کند، بدون آنکه به جای افراد آن جمع تصمیم بگیرد.
برش‌هایی از فرآیند تسهیلگری در گفت‌وگو و تعامل با افراد یک اجتماع- از روی تجربهٔ زیستهٔ من- به این شکل است:
- پیش‌گیری از سوءتفاهم در مسیر شکل‌گیری گفت‌وگو
- اجتناب از پیش‌داوری درباره افراد جمع و رسیدن به قضاوتی درست بر پایه واقعیات
- نمایاندن نقاط روشن یک گفت‌وگو
- یاری‌رساندن افراد برای تمرکز روی موضوع اصلی
- تشویق افراد به خوب‌شنیدن، صبوری و توجه به انواع برداشت‌های ممکن از یک گفتار
- ایجاد پیوند در صورت امکان و قطع پیوندهای آسیب‌زا
اجتماع موردتوجه منِ تسهیلگر، دانش‌آموزان و والدین و دبیران هستند. آنچه من و این اجتماع را به هم پیوند می‌دهد موضوعاتی آشنا از این دست است:
- کیفیت درس‌خواندن
- نحوه انتخاب‌رشته
- شیوه‌ه‌های گوناگون ارتباط با دبیران
- دوست‌یابی بین هم‌سالان
- نقش والدین در وضعیت درسی
- رصد وضعیت روحی دانش‌آموزان
- نقش سلامت روانی خانواده در وضعیت دانش‌آموز
- ارتباط سالم دبیران با دانش‌آموزان
- ارتباط سالم والدین با دانش‌اموزان
- ارتباط سالم والدین با دبیران
- اندیشیدن به شغل و کسب درآمد
- کشف علاقه‌مندی‌ها و استعدادهای دانش‌آموزان
- تمرکز روی مهارت‌های دانش‌آموزان
- شناخت و تمرین ارزش‌های موثر زندگی مثل بردباری، رواداری، مسئولیت‌پذیری و شوخ‌طبعی
اکنون، از خودم در نقش تسهیلگر چند سوال می‌پرسم:
- آیا آموختن تجربی تسهیلگری کفایت می‌کند؟
- چه کتاب‌هایی را باید بخوانم؟ چه فیلم‌هایی را باید ببینم؟
- چگونه از تجربه و دانش آدم‌های تجربه‌مند در این زمینه بهره‌مند شوم؟
- چه تمرین‌هایی را باید در عمل انجام بدهم؟
- چقدر حق آزمون و خطا دارم و تا کجا اشتباهاتم پذیرفتنی است؟
- چه چیزی تسهیلگری را برای من ارزشمند کرده است؟
- آیا آدم‌های مدرسه نقش من را به‌عنوان تسهیلگر می‌شناسند؟ آیا می‌دانند چه انتظاراتی از من به‌جا و نابه‌جا است؟
پاسخ برخی از این سوالات را تا حدی می‌دانم. مثلا می‌دانم که نشر پژوهشگاه علوم انسانی، کتابی کم‌یاب با موضوع اصول تسهیلگری چاپ کرده است. یا اینکه وب‌سایت متمم مقالاتی در همین حوزه نشر داده است. اما باقی پرسش‌ها را روز‌به‌روز، با دیدن و شنیدن و گفت‌وگو و نوشتن تجربیات روزانه‌ام، به پاسخ نزدیک می‌کنم؛ پاسخ‌هایی که شاید هرگز قطعی و نهایی نباشند و پیوسته نیاز به به‌روزرسانی، تغییر و تکمیل داشته باشند. در این راستا، در آینده، برش‌هایی موفق و ناموفق از تجربهٔ تسهیلگری‌ام را روایت خواهم کرد.
آخرین دیدگاه‌ها